Elektrikte kaçak kullanımın oluşturduğu maliyeti abonelerin sırtına yükleyen tartışmalı kanun tasarısı Meclis’ten çıkmadı. Tüketici Birliği Federasyonu Genel Başkanı Mehmet Bülent Deniz, “Tasarı Meclis’e geldiğinde tüketicilere kayıp-kaçak iadesi için artık müracaat etmeyin demiştik. Tüketiciler başvurulara aynen devam edebilir” diyor.
Tüketici vicdanını rahatsız eden elektrik faturalarındaki kayıp-kaçak bedelini kalıcı hale getirecek tasarı, Meclis’ten çıkmadı. Kayıp-kaçak davalarının da önünü tıkayacak tasarının yeni Meclis açılana kadar hükümsüz kaldığını açıklayan Tüketici Birliği Federasyonu Genel Başkanı Mehmet Bülent Deniz, “Biz tasarı TBMM’ye geldiğinde tüketiciye çağrı yapmış ve ‘Kayıp-kaçak bedeli iadesi için artık müracaat etmeyin çünkü kazansanız bile aldığınız paralar tarifeye yoluyla 75 milyondan çıkacak’ veya ‘yasa çıkarsa başvurularınız olduğu yerde duracak ve düşecek’ demiştik. Ama şimdi önümüzde yeni Meclis kurulana kadar en az altı ay zaman olduğunu düşünüyoruz ve tasarıyla ilgili ne olacağını bilmiyoruz. Tüketiciler kayıp-kaçak bedellerinin iadesi için başvurularını yapmaya devam edebilir” diyor.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun geçtiğimiz aylarda aldığı, “Çalınan elektriğin parası, düzenli fatura ödeyen aboneden tahsil edilemez” kararı, tüketicileri harekete geçirmiş, binlerce elektrik abonesi geriye dönük ödediği kayıp-kaçak bedellerini almak için soluğu elektrik dağıtım şirketleri ve tüketici hakem heyetlerinde almıştı. Bunun ardından kayıp-kaçak bedelini yasallaştıran ve bu bedelle ilgili yargılama yetkisini sınırlayan bir tasarı hazırlanarak 28 Ocak tarihinde TBMM’ye gönderildi ve geçtiğimiz ay Meclis Komisyonu’nda kabul edildi. Hem elektrik dağıtım şirketleri, hem tüketici derneklerinin gözü söz konusu tasarı üzerindeydi. Tasarı TBMM’den çıkmadı. Tüketici Birliği Federasyonu Genel Başkanı Mehmet Bülent Deniz, “Yargıtay kararı hala önümüzde duruyor ve ciddi bir örnektir. Yeni Meclis’in bunu dikkate almasını da sağlamak için, kayıp-kaçak konusunda başvuruların tüketiciler tarafından yoğun şekilde yapılmasında yarar olduğunu düşünüyoruz” şeklinde konuşuyor.
KADÜK OLDU
TBMM’nin görev süresi bitince, o ana kadar henüz yasalaşmamış olan yasa teklifleri ve tasarıların hükümsüz kaldığını, yani kadük olduğunu ifade eden Deniz, şunları söylüyor: “Yeni Meclis oluşturulduğunda iç tüzüğün 77. maddesi gereğince bu kadük hale gelmiş olan tasarı ve teklifler milletvekilleri tarafından yenilenebilir. Dolayısıyla bu kayıp-kaçak yasa tasarısıyla alakalı şu anlama geliyor: 7 Haziran’da seçim yapılacak, önümüzdeki ekim ayına kadar olağanüstü bir gelişme olmazsa kayıp-kaçakla ilgili mevcut yasa tasarısı tüketici açısından bağlayıcı olmayacak. Ve uygulanamayacak. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararından sonra binlerce tüketici hakem heyetlerine başvurmuş ve hakem heyetleri kilitlenmişti. Bu tepki üzerine Bakanlık böyle bir tasarıyı Meclis’e gönderdi. Tekrar böyle yığınsal başvurular yapılması halinde iki tane yarar ortaya çıkacak: 1) Tüketicinin kazanması halinde, tüketici parasını geri alacak, 2) Tüketicinin tepkisi yeni oluşacak Meclis’e bu şekilde ifade edilmiş olacak. Bu tepki ciddi şekilde ifade edilmiş olursa, teklif yeni Meclis’te yenilenmeme pozisyonuna gelebilir.”
Tasarı geçerse faturaya yansır
Kayıp-kaçak tasarısı, bu haliyle yeni Meclis’ten çıkarsa kayıp-kaçak bedeli kalıcı hale gelmiş olacak. Daha önce hukuki yöntemlerle geri alınan bedellerin ise tekrar vatandaşlara ek yük olarak getirilmesinin önü açılmış olacak. Tasarı, bu haliyle yasalaşırsa kayıp-kaçak bedeline ilişkin başvurularda ve açılan davalarda, tüketici hakem heyetleri ile mahkemelerin yetkisi, ürün veya hizmet bedellerinin, EPDK’nın düzenleyici işlemlerine uygunluğunun denetimi ile sınırlı olacak. Mahkeme ve tüketici hakem heyeti kararına istinaden, yapılan iadeler ve mahkeme giderleri ise tarife yoluyla karşılanacak. Bir kişi kayıp-kaçak bedelinin iadesine ilişkin açtığı davayı kazansa bile bunun karşılığı yine dağıtım tarifelerine eklenecek.
Başvuruyu engelleyen yasa şimdilik yok
Mehmet Bülent Deniz “Tüketici olarak şu an başvurmak istesem bir kaybım olur mu” sorusuna karşılık, “Tüketici olarak bugün başvurdunuz ve diyelim ki yasa çıktı ve başvurunuz düştü. Hiçbir kaybınız yok. Hakem heyetine başvururken zaten herhangi bir masraf ödemiyorsunuz. Avukatlık ücreti de olmayacak çünkü dava otomatik olarak düşmüş olacağı için avukatlık ücreti de tahakkuk etmeyecektir. Ancak bu başvuruların yapılması ve gösterilen toplumsal refleks, yeni oluşacak Meclis için işaret fişeği olabilir” yanıtını veriyor. Tüketicinin şu an başvurmasını engelleyen hiçbir yasa olmadığını vurgulayan Deniz, “Her şey aralık ayındaki duruma döndü” yorumunu yapıyor.
Dağıtıcıların başka seçeneği yok
ELEKTRİK dağıtım sektörü temsilcileri ise “Ortada bir yargı kararı olduğu için dağıtıcıların çok bir seçeneği yok. Devam eden davalarda belli kararlar çıktıkça dağıtım şirketleri ödemeleri yapıyorlar. Bu yönetilemeyen bir risk, kayıp-kaçak bedelinin dağıtım şirketlerinden çıkmaması gerekiyor. Bir an önce konu gündeme gelmeli. Kanuni bir düzenlemeyle EPDK’nın yetkileri kanunda netleştirilmeli ve süreç öyle yönetilmeli. Dağıtım şirketlerine verilen sorumluluk belirlenen kayıp-kaçak hedeflerini yönetmek. Ayrıca kayıp-kaçak oranları hep böyleydi. Sadece faturalarda gözükmediği için bilinmiyordu. ‘Ben niye ödüyorum’ son derece makul bir soru ancak bu sorun özelleştirme sonucu doğmuş gibi anlatmak yanlış. Tam tersine bu sorunlar ortadan kalksın diye özelleştirme yapıldı. Özelleştirildikten sonra bölgesindeki kayıp-kaçak oranını düşürmeyen şirket yok. Sadece şu var: Devletin kayıtlarında verilen rakamlar sağlıklı değil. Örneğin devletin kayıtları kayıp-kaçağı yüzde 50 gösteriyor, fiili durum ise yüzde 60.”
Adım adım ne oldu?
* 2011 Ocak ayından itibaren kayıp-kaçak bedeli faturada ayrı bir kalem olarak belirtilmeye başladı.
* Bu konuda ilk başvurular aynı yıl içinde yapılmaya başlandı ve tüketici lehine ilk kararlar Kahramanmaraş Tüketici Hakem Heyeti ve Zonguldak/Devrek Tüketici Heyetlerinden geldi.
* Kamuoyunda oluşan tepkiler üzerine faturada kayıp-kaçak bedeli kalemi 2011 yılı sonunda kaldırıldı ve tüketim kaleminin içine alındı.
* Ardından mahkeme önüne giden kayıp-kaçak bedeli davasında Sakarya/Karasu ve Adana/Kozan Tüketici Mahkemesi 2012 yılında kayıp-kaçak bedelinin haksız olduğuna karar verdi.
* Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 21.05.2014 tarihinde kayıp-kaçak bedelinin haksız olduğuna karar verdi. Karar 17.12.2014 tarihinde kesinleşti.
* 28.01.2015 tarihinde kayıp-kaçak bedelini yasal hale getirecek yasa taslağı TBMM’ye gönderildi.
* Yasa tasarısı TBMM Komisyonlarında görüşülmekte iken, TBMM’nin 03.04.2015 tarihinde yasama süresinin bitmesi nedeniyle kadük hale geldi.
Dağıtım bölgeleri kayıp-kaçak oranları
ŞİRKET 2013
AKDENİZ 11,32%
AKEDAŞ 6,70%
ARAS 38,16%
AYDEM 7,61%
AYEDAŞ 7,59%
BAŞKENT 7,90%
BOĞAZİÇİ 9,89%
ÇAMLIBEL 7,58%
ÇORUH 9,42%
DİCLE 75,41%
FIRAT 9,49%
GEDİZ 9,73%
KAYSERİ 6,85%
MERAM 7,14%
OSMANGAZİ 7,86%
SEDAŞ 6,64%
TOROSLAR 15,24%
TRAKYA 6,14%
ULUDAĞ 7,03%
VANGÖLÜ 65,84%
YEŞİLIRMAK 11,47%
TÜRKİYE ORT. 16,0%
Merve Erdil, 08.04.2015 Hürriyet http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/28679383.asp
Kayıtlar
